تله‌کابین و هتل بلای جان جهانی شدن سنگ‌نگاره‌های ساسانی

 

فاطمه علی اصغر

زنگ مخدوش شدن یکی از مهم‌ترین نقش برجسته‌های جهان به صدا در آمده. خبرهای نگران کننده‌ای از وضعیت عرصه و حریم تاق بستان در منتشر می‌شود. در حال حاضر، حفظ این یادگار باشکوه در گرو تصمیم‌گیری مسئولان میراث فرهنگی، شهرداری و استانداری کرمانشاه است. تصمیمی که اگر مغرضانه و با در نظر گرفتن سود افرادی خاص باشد، برای همیشه باید با ثبت جهانی آن و منظرش وداع گفت. اما چه عواملی این نقوش برجسته ساسانی منحصر به فرد را تهدید می‌کند؟

چالش بزرگ تله‌کابین

به تازگی تله‌کابین‌سازان در محوطه مجموعه تاق‌بستان فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. نصب تله‌کابین در این محوطه‌تاریخی بر خلاف قوانین و ضوابط ثبت جهانی‌ یونسکو است و منظر تاق بستان را مخدوش می‌کند. با این حال سودجویی‌ شخصی باز هم بر منافع ملی پیشی گرفته و این بار هم شهرداری پشت ماجراست.

سونامی تله‌کابین‌سازی در‌ ایران با جا نمایی‌های نادرست از دهه ۸۰ آغاز شد و دامن بسیاری از آثار تاریخی ایران را گرفت از کوه شیوشگان در کرمان تا آثار تاریخی شاهین دژ در کوه‌های صفه اصفهان. مجوز نصب تله‌کابین تاق‌بستان هم در سال ۱۳۸۶ داده شده است. البته طرح بعدها در سال ۸۶ تغییر کرد و طرح دیگری در سال ۹۵ مطرح شد که هنوز مصوب نشده و در تمام این سال‌ها دوستداران میراث‌فرهنگی، فعالان محیط زیست و رسانه‌ها در برابر نصب تله‌کابین مقاومت کرده‌اند چون ساخت آن را بر خلاف منافع ملی می‌دانند.

کارشناسان می‌گویند؛ طرح‌ تله‌کابینی که قرار است اجرا شود، از پارک کوهستان باکاهش ارتفاع پایه ها تا ۱۵۰ متر درراستای همکاری با میراث فرهنگی آغاز شده و به سمت قله کوه زرده بلین در شمال شرق قله تاق بستان می‌رود. در این مسیر تاسیسات متعددی کار گذاشته می‌شود. ایستگاه بالایی تله کابین قله زرده بلین تا نزدیکی دو شاخ را می‌پوشاند و در نتیجه مساحتی در حدود سی هکتار را در بر خواهد گرفت. طول محدوده تاسیسات ۸۰۰ متر و عرض آن ۴۰۰ متر است. این محدود در قسمت شمالی باعث تخریب یک محوطه بسیار کهن عصر پارینه سنگی می‌شود که بیش از ۴۰ هزار سال قدمت دارد. طبق گفته کارشناسان در نتیجه ساخت این تاسیسات، دست ساخته‌های سنگی انسان‌های اولیه در ارتفاعات صخره‌ای مشرف به دشت کاهو کاملا نابود می‌شوند. تغییر مسیر آب‌های محوطه تاق بستان در جریان ساماندهی‌های پیشین منجر به آسیب جدی به آثار ساسانی شده، و امروز نیز عملیات احداث تله کابین به واسطه دفع ضایعات و مایعات در دشت کاهو منجر به نفوذ آب آلوده به مجاری موجود در سیستم کارستی کوه تاق بستان خواهد شد که موجب آلودگی  آب چشمه مقدس تاق بستان نیز می‌شود و پیامدهای فاجعه‌باری به دنبال دارد.

امید قادری، رییس میراث فرهنگی کرمانشاه می‌گوید:«ما می‌دانیم که نصب تله‌کابین بر خلاف قوانین و ضوابط میراث‌فرهنگی است  اما  از آنجا که مجوز تله کابین درسال های گذشته داده شده است، با مسایل حقوقی و مشکلات آن رو به رو هستیم.» او درباره پایه‌های این تله‌کابین که در «دشت کاهو» و دامنه غربی کوه تاق بستان زده شده است، تاکید می‌کند:«در صورتیکه در این محوطه ما به یافته‌های باستان‌شناسی برسیم. از هر گونه نصب تله‌کابین ممانعت می‌کنیم.»

مدیر میراث فرهنگی کرمانشاه با اینکه تله‌کابین را در گردشگری تفریحی موثر می‌داند اما باز خواستار جلسه‌های کارشناسی بیشتری است:« این جا نمایی می‌تواند در جای دیگری باشد که ما هم تله‌کابین داشته باشیم و هم به آثار تاریخی صدمه وارد نشود، اما در این شرایط نیاز به حمایت مسئولان ارشد داریم.»

مجوز عجیب یک هتل وضوابط عجیب تر یک ملک شخصی

نه تنها عملیات کندن جداره کوه و احداث تله کابین به تازگی در کرمانشاه فعال شده است، بلکه قرار است رو به‌روی محوطه تاریخی تاق بستان مجوز هتلی داده شود که عرصه و حریم این اثر تاریخی را مخدوش می‌کند. جمال کریمی فعال فرهنگی و زیست محیطی بارها در مصاحبه با رسانه‌ها تاکید کرده این شرایط به وجود آمده حاصل حمایت نمایندگان مجلس است. او بر این باور است:« با نزدیک شدن به انتخابات مجلس، برخی از نمایندگان برای جلب توجه مردم دست به اقدامات توسعه‌ای بدون کارشناسی می‌زنند و این آغاز فاجعه برای میراث‌فرهنگی و محیط زیست کرمانشاه است.»

اما پرسش اساسی آن است این هتل چگونه مجوز خواهد گرفت؟ هر اثر تاریخی دارای عرصه و حریم است. قوانین و ضوابط میراث فرهنگی برای ساخت و ساز در عرصه بسیار سختگیرانه و محدود کننده است. اگر عرصه کاهش و حریم افزایش پیدا کند احتمال ساخت‌وسازها برای افرادی که در حریم ملک دارند بالا می‌رود. و اما آنچه  بیش از همه قابل تامل است: عرصه و حریم تاق بستان که پیشتر تصویب شده بود بار دیگر در سال ۹۷ مورد بازبینی قرار گرفته، و این بار تغییر حریم حفاظتی در راستای نابودی منظر و به سمت و سوی ساخت هتل و همچنین منافع شخصی ملکی است که درحریم محوطه تاریخی تاق بستان قرار گرفته.

پرسش اینجاست که چطور می‌شود فضایی که پیشتر عرصه بوده، با بازبینی که درسال جاری صورت گرفته ناگهان تبدیل به حریم شود؟ آیا تغییرات محدوده عرصه وحریم به تایید کارشناسان میراث‌فرهنگی رسیده است؟ آیا این تصمیم در راستای منافع ملی است؟ محیط زیست واداره منابع طبیعی وآبخیزداری چگونه پاسخگوی این طرح خواهند بود؟ براستی چه کسی پاسخگوی گنجینه‌های ملی و تنفس‌گاه طبیعی-تاریخی شهر کرمانشاه خواهد بود؟

بخش مشخص شده با شماره ۳ محل موسوم به شکارگاه خسرو پرویز، بخش مشخص شده با شماره ۴ محوطه ای که محل احداث هتل در آن قرار دارد.