اجساد مومیایی شده ماقبل تاریخ مصری به ۱،۵۰۰ سال پیش از فراعنه می‌رسد

جانا جونز( Jana Jones)

مصر باستان یکی پس از دیگری به تاباندن نور روی شگفتی‌های افسانه‌ای ادامه می‌دهد. این گزارش یک باستان‌شناس استرالیایی از  مطالعه اجسادی است که قدمت آنها به ۱۵۰۰ سال پیش از فراعنه می‌رسد. مطالعه این اجساد نشان داد که مواد اولیه مومیایی مصری‌ها از جایی دیگر می‌آمده ولی مصری‌ها با هوش سرشارشان توانستند از این ماده برای ارتقای مومیایی استفاده کنند.

ماه گذشته من و همکارم تحلیل خود درباره یک جسد مصری ماقبل تاریخ که زمان آن به ۳،۷۰۰ تا ۳،۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد را منتشر کردیم. این جسد از سال ۱۹۰۱ در “موزه مصری” در تورین ایتالیا قرار دارد. نتیجه این تحلیل شواهد محکمی را نشان می‌دهد که روش‌های مومیایی مصری، دور زمانی مخصوص فراعنه بود، که به حدود ۱،۵۰۰ سال قبل از آن برمی‌گردد. تا پیش از این تصور می‌شد جسد این مرد با خشک شدن طبیعی در حرارت شن و ماسه صحرا مومیایی شده. اما اینک می‌دانیم که عمدا حفظ شده.

این اطلاعات در کنار پژوهش‌های قبلی به ما می‌گوید که مصریان پیش از تاریخ متعلق به زمانی که این فرد مرده، دانش و فرآیند لازم برای حفظ جسد و نوعی اعتقاد دینی توسعه یافته درباره زندگی پس از مرگ داشته‌اند.

پیش از این مطالعه جدید، تحلیل ما درباره کفن پیچ کردن مردگان ماقبل تاریخ یافت شده در سایت‌های مصر مرکزی نشان داده افرادی که پیش از فراعنه می‌زیسته‌اند، از برخی روش‌های حفظ اجساد استفاده می‌کرده‌اند.

گزارش دانه‌های رزین یافت شده در کیسه‌های همراه اجساد در نخستین گورستان‌های حفاری شده در سایت‌های ماقبل تاریخ در منطقه بداری و مستقل در مصر میانه (۴،۵۰۰ تا ۳،۳۵۰ قبل از میلاد مسیح)، من را شگفت زده کرده که آیا آنها از رزین در اشکال اولیه مومیایی استفاده می‌کرده‌اند.

رزین ماده‌ای است که از درختان خاص به ویژه کاج به دست می‌آید و یکی از عناصر نگهدارنده در ترکیبات مومیایی است. ما در کارهای قبلی دسترسی به جسد کامل نداشتیم، فقط بخش‌های کوچک از پارچه کتانی نگهداری شده در موزه بریتانیا در دسترس بود. این قطعات پارچه توسط کاوشگران در آغاز قرن بیستم در مقابل منابع مالی اختصاص یافته به کاوش‌ها، به موزه هدیه شد و باقیمانده اجسادی است که در آن پیچیده شده بودند.

من و همکارم رون اولدفیلد با همکاری شیمیدان باستانی استفان باکلی در میان کفن این مردگان رزین پیدا کردیم، اما تا این زمان هیچ نمونه دیگری برای توسعه کار در دسترس نداشتیم.

آماده شدن برای زنگی پس از مرگ

اعتقاد اصلی در مومیایی کردن مصر باستان حفظ یک بدن بی نقص بود که بتواند به عنوان یک موجود کامل وارد حیات پس از مرگ شود. اگر یکی از پاها توسط تمساخ خورده شده بود، یک عضو مصنوعی چوبی برای آن جایگزین می‌شد.

بیشتر اجساد دفن شده در سایت‌های ماقبل تاریخ، در زمان کاوش‌های باستان‌شناسی تحت تدابیر حفاظتی قرار نبود، چرا که در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم نگاه‌ها عمدتا متوجه مصنوعات بود. علاوه بر این دلیلی وجود نداشت باور کنند که مصریان ماقبل تاریخ از مومیایی نگهدارنده برای اجساد استفاده کنند.

در همین دوره ایتالیائی‌ها در حال انجام کاوش برای پر کردن موزه ایگیزیو بودند. احتمالا شناخته شده‌ترین باستان‌شناس ایتالیایی ارنستو شیاپارللی است که در بین سال‌های ۱۸۹۵ تا ۱۹۲۸ مدیر این موزه بود.

شیاپارللی برای انجام ماموریت‌هایی به مصر رفت تا کاوش‌های باستان‌شناسی انجام دهد و تعدادی مومیایی و مصنوعات را از عتیقه فروشان بخرد. در میان آنها جسد ماقبل تاریخ که در مطالعه اخیر مورد استفاده بود نیز قرار داشت که در سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۱ خریداری شد و با شماره Turin S.293, RCGE 16550 ثبت شده. این جسد یکی از ۲۰ جسد متعلق به این دوره است که در موزه بین‌المللی نگهداری می‌شود. گرچه تعداد اندکی نوشته درباره منشاء این اجساد وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که محتمل‌ترین منشاء آنها جبلین باشد.

جسد مومیایی شده، تحت حفاظت در موزه ایگیزیو

دستور حفظ اجساد

در سال ۲۰۱۴ یک کمک هزینه از طرف دانشگاه Macquarie فرصتی منحصر به فرد برای مواجهه با مومیایی تورین را فراهم کرد. ما با همکاری یک گروه بین‌المللی نمونه‌هایی از این پارچه و پوست را برای تحلیل بیوشیمیایی، تاریخ‌نگاری رادیو کربن، تحلیل بافت پارچه، و تحلیل دی. ان. ای. برای باکتری‌های عامل بیماری گرفتیم. مومیایی در موزه تحت حفاظت قرار نگرفته بود، این بدان معنی است که پیرایش‌ها در حداقل بود و آن را در وضعیت مناسبی برای بررسی علمی قرار می‌داد. بخش تحتانی جسد حفاظت نشده بوده و به شدت شکننده و آسیب دیده است.

رزین و عصاره گیاهان معطر دو عنصر ضد باکتری اصلی هستند که باعث نرم ماندن بافت‌ها و دفع حشرات می‌شوند. در واقع این یک دستورالعمل آماده‌سازی و احتمالا بر مبنای فروبردن پارچه کتان در محلول ذوب شده و پیچیدن اطرف جسد است.

تاریخ‌نگاری رادیوکربن روی پارچه کتانی استفاده شده در مومیایی که از جسد و سبد حاوی بخش‌های همراه آن گرفته شده، تاریخ ۳،۷۰۰ تا ۳،۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح را نشان می‌دهد. هر دو نمونه از فناوری چرخشی اولیه استفاده کرده‌اند که در پارچه‌های کتانی مصری در دوره ۵،۰۰ تا ۳،۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح مرسوم بوده در حالیکه در مسیر چرخش، تغییر قابل توجهی رخ داده.

نمای نزدیک بافت پارچه جسد مومیایی

نمای نزدیک بافت سبد کنار جسد مومیایی

تحلیل‌های ژنیتک هیچ نوع باکتری را نشان نداد که احتمالا ناشی از آن است که باکتری‌ها قادر به ادامه حیات در شرایط محیطی مصر یا موزه نبوده‌اند(هوای موزه تا همین اواخر تحت کنترل نبوده). در نتیجه نمی‌دانیم که آیا این فرد در اثر بیماری فوت کرده؟ علاوه بر آن وضعیت شکننده بخش تحتانی جسد اجازه جابجایی برای تحلیل اشعه ایکس را هم نمی‌دهد.

این اطلاعات در کنار پژوهش‌های قبلی به ما می‌گوید که مصریان پیش از تاریخ متعلق به زمانی که این فرد مرده، دانش و فرآیند لازم برای حفظ جسد و نوعی اعتقاد دینی توسعه یافته درباره زندگی پس از مرگ داشته‌اند.

آنها از طریق مدیترانه شرقی به رزین دسترسی داشته‌اند که نشان دهنده تجارت با مناطق دوردست است. در مومیایی مردگان در فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتر دورتر از این منطقه هم مواد مشابهی مشاهده شده، در واقع در دوره فراعنه، حدود ۲،۵۰۰ سال بعد وفتی که مهارت‌های مومیایی کردن در اوج خود بود نیز در همین مقادیر از این مواد استفاده می‌شده که بیانگر ماهیت پایدار نبوغ مصریان باستان است.

سی. ان. ان.